AQŞ vise-prezidentı Dick Cheney, Quşma Ştatlar İranğa atom däwläte bulırğa irek birmiäçäk, dip belderde. Tähran BMOnıñ İminlek Şurası bilgelägän waqıtqa uran bayıtuın tuqtatmadı, prezident Mähmüd Äxmädinecad, İrannı könbatış taläplärenä qarşı torırğa çaqırdı.
Törkmänstannıñ elekke prezidentı Saparmorat Niyazovnıñ dikaber ayında wafatınnan alıp fivralneñ 11dä uzğan prezident saylawlarına qadär – Törkmänstan alğa taba nindi yul saylar, yağulıq säyäsätendä yözen Könbatışqa taba borırmı digän farazlar küp buldı. 14 fivral könne yaña prezident Gurbanguli Birdemöhämmädovnıñ üz wazifasına kereşüenä ber kön dä uzmadı, ul Rusiä premyer-ministrı Mixail Fradkov belän oçraştı häm Aşğabadnıñ xäzerge yağulıq säyäsätenä tuğrı qaluı turında belderde. Soñğı xällärgä küzätü 21 fivraldä Eurasia View basmasında çıqtı.
Ğömer ğömergä – dönyanıñ här poçmağında, ğailäne qayğırtu, balalarnı tärbiäläw belän kübräk xatın-qızlar şöğellände. Bügenge köndä qurıqmıyça – qaya ğına barma – xatın-qızlar şunıñ östenä eşmäkärlek belän dä şöğellänä dip äytep bula. Bügen sezne Tailand ileneñ qoyaşlı könyağında urnaşqan keçkenä genä Lanta utrawında qunaqxanä totqan ber xanım belän tanıştırırbız.
Könbatış belän İslam ber bersenä qarşı bulğan sivilizasiälärme, ällä ayırım keşelärneñ ber bersen kürä almawımı? Menä şuşı sorawnı BBC şirkäte törle illärdä yäşäwçe möselman häm möselman bulmağan keşelärgä birde.
Bu atnada Rusiä prezidentı Vladimir Putin 3 ğäräp däwlätenä tarixi säfären yasadı. Söğüd Ğäräbstanında anı patşa Ğabdulla üze qarşı aldı. Yullar tözü, gaz häm neft turında söyläşülärdän tış – bu säfärneñ tağın ber maqsatı bar ide – Rusiäneñ ğäräp häm möselman dönyasında täsiren arttıru.
Törkmänstan saylaw komissiäse – prezident saylawları uzdı, dip iğlan itte.
Äfğanstannıñ tönyağındağı Mazar-e-Şärif şähärendä berniçä xatın-qız üz kibetlären açtı. Xatın-qızlar eşläre ministrlığı yardämendä alar moñarçı irlär qulında bulğan säwdä ölkäsenä kerde. Proyektnıñ maqsatı – xatın-qızlarnı finans yaqtan bäysez bulırğa öyrätü.
Hämäs belän Fatah arasında bäreleşlär bügen dä däwam itte. Kimendä 8 keşe yaralanğan, dip xäbär itelä. Premyer-ministr İsmail Häniä, üze Hämäs wäkile, suğışqan yaqlarnı şähär uramnarınnan kitergä çaqırdı. Ğäzza İslam universitetına 15 million dollar ziyan kilgän.
Ğinwar ayında xatın-qızlar säxifäsendä sezne dönyanıñ köçle xatın-qızları belän tanıştırırbız. Mäşhür xanımnar turında tulıraq itep söylärbez, kiñ cämäğätçelekkä äle tanılmağan xanımnarnı Azatlıq tıñlawçılarına tanıtırbız. Xäterläsägez, dikäber ayında här sişämbe könnäre bez möselman xatın-qızları turında söylägän idek. Möslimälärne könbatışta wäkillek itkän iñ tanılğan xatın-qızlarnıñ berse hiçşiksez Ürdün patşabikäse – Raniä...
Bügen Söğüd Ğäräpstanda yıl da bula torğan möselmannar öçen izge Xac ğämäle başlandı. Bıyıl xacilar sanı 2 millionnan artır dip farazlana. Söğüd räsmiläre alarnıñ iminlegen saqlaw häm häläkätlärne buldırmaw öçen bıyıl östämä çaralar kürde. Tatarstannan Xacğa 1100 möselman kitte.
Ukraina häm Rusiä Kaspi gazın häm neften tabunı berlektä başqaru plannarı turında söyläşülär alıp bara. Ukrainanıñ bu eştä tulı xoquqlı partner buluı şikle, di belgeçlär. Häm Rusiäneñ dä Ukrainanı üz neft häm gaz yatmalarına kertep anıñ urınına närsä sorayaçağı mäğlüm tügel. 22 dikaber könne Kievta Rusiä prezidentı Vladimir Putin bulıp kitte. Anıñ belän oçraşqannan soñ Ukraina premyer-ministrı Viktor Yanukoviç, ike ilneñ Rusiä häm Kaspi neft-gazın bergä tabu plannarı bar dip iğlan itte.
Dönyada bügen 2 yıl elek Hind Okeanında bulğan tsunami, dulqın taşqını qorbannarın iskä aldılar. 2004neñ dikaber azağında Aziäneñ 12 ilendä barlığı 220 meñnän artıq keşe häläk buldı.
Qazaxstandağı Otan firqase oyışuınnan birle, yağni 1999nçı yıldan başlap säyäsi säxnädä iñ zur urın alıp tora. Bıyıl Otanğa, prezident yaqlı tağın berniçä partiä quşıldı, uzğan atnada Astanada ütkän qorıltayda Otan partiäse üzenä tağın ike firqane qabul itte häm öleşçä isemen üzgärtte.
Törkmänstan prezidentı Saparmorat Niyazov, il belän tögäl 21 yıl citäkçelek itkännän soñ 21 dikaber könne 66 yäşendä wafat buldı.
Dönyada ber milliardtan artıq katolik aldağı könnärdä yılnıñ iñ zur bäyrämnäreneñ bersen, Raştuanı bäyräm itäçäk. Ğäysä päyğämbärneñ tuğan köne dip sanalğan 24-25 dikaber könnäre qayberäwlär öçen küptän inde açqa eşläw yäki tuzdıru şöğelenä äylängän bulsa, balalar häm ğailälär öçen bu barıber – bergä cıyılu öçen forsat.
Qazaxstan bu atnada 20 yıl elek Almatıda bulğan tarixqa "Jeltoqsan" iseme belän kerep qalğan waqiğalarnı iskä ala. Xakimiätkä Mixail Gorbaçev kilgän yıllar, ildä üzgärtep qoru başlanğan çor. Almata uramnarına distälägän meñ keşe çığa. Uram cıyını köç belän bastırıla, meñlägän keşe qulğa alına, yözlägän keşe törmägä elägä. Häläk bulğannarnıñ tögäl sanı äle dä bilgesez... 20 yıl elek Almatıda närsä bulğan soñ?
Rusiädä çığuçı mäğlüm basma Novaya Gazeta "Çiklärne tanımawçı xäbärçelär" oyışmasınıñ "mäğlümat çarası 2006" bülägenä layıq dip tabıldı. Rusiä cämğiätendäge iñ qatlawlı problemalarnı yaqtırtqan bu basma xäbärçelärenä soñğı waqıtlarda yanawlar da bulğan.
дәвам
